راهنمای هواگیری
اگر رادیاتور در منزل یا محل کار دارید، بی‌تردید با مسئله هواگیری بارها و بارها مواجه شده‌اید. ما در این مقاله توضیح می‌دهیم که دلیل اینکه شوفاژ یا رادیاتور هوا می‌گیرد، چیست؟ چه علائمی دارد؟ چگونه می‌شود با این پدیده مقابله و در نهایت از بروز آن جلوگیری کرد.
راهنمای هواگیری
چرا باید شوفاژ هواگیری شود؟
نویسنده: فرهاد کارجو
این را بدانید که هواگرفتن شوفاژ یا رادیاتورها فقط مختص به استفاده از پکیج یا پکیج شوفاژ دیواری نیست، ساختمان شما اگر با موتورخانه قدیمی نیز کار می‌کند، امکان هواگرفتن شوفاژ یا رادیاتور ساختمان شما وجود دارد؛ چه بسا هوا گرفتن رادیاتورها زمانی که موتورخانه‌ها متصل هستند به دلیل قدیمی‌تر بودن بیشتر از پکیج‌ها اتفاق می‌افتد. ما دستگاه‌هایی را مانند: موتورخانه، دیگ و مشعل، پکیج، پکیج شوفاژ دیواری، شوفاژ، فن کوئل و … را می‌شناسیم اما لازم است در شروع بحث آنها را دسته‌بندی کنیم تا دقیق‌تر نتیجه بگیریم؛ به این منظور در ابتدا دو مفهوم مولد و مبدل دما را برای شما توضیح می‌دهیم.
مولد دما
مولدهای دما به دستگاه‌هایی اطلاق می‌شوند که آب را به دمای مطلوب می‌رسانند، این دستگاه‌ها دو کار حیاتی را برای ما انجام می‌دهند، اولین کار مانند آبگرمکن برای آبگرم بهداشتی برای ظرفشویی، سرویس بهداشتی و حمام را مهیا می‌کند و دیگری تولید آبگرم برای سیستم گرمایش ساختمان است، این دستگاه‌ها را با نام پکیج شوفاژ دیواری و موتورخانه (یا دیگ و مشعل) می‌شناسیم.
مبدل دما
مبدل‌های دما به همراه لوله‌های مدار گرمایش وظیفه انتقال دما را به اتاق (فضای داخل ساختمان) برعهده دارند، این دسته با عبور آبگرمی که در مولدها (پکیج شوفاژ دیواری یا موتورخانه) تولید می‌شود، گرم شده و انرژی گرما را به محیط اطراف خود انتقال می‌دهند. شوفاژ یا رادیاتور، فن کوئل یا داکت اسپیلت و یا گرمایش ازکف جزوی از خانواده مبدل‌های دما هستند.
دلیل هواگرفتن شوفاژ یا رادیاتور چیست؟
هواگرفتن رادیاتور یا شوفاژ دو دلیل اصلی دارد، دلیل اول ورود یا تولید اکسیژن در مولد دما (مانند پکیج) و مبدل دما (مانند رادیاتور) است. دلیل دوم ایجاد گاز هیدروژن ناشی از عبور آبگرم سیستم گرمایش از حداقل دو فلز غیرهمنام است. ورود یا تولید اکسیژن به یکی از دلایل زیر در مدار گرمایش ما تولید یا وارد می‌شود:
ورود یا تولید اکسیژن
1- اگر روزنه یا روزنه‌های بسیار ریز (کوچکی) در مسیر لوله‌کشی مدار گرمایش باشد، به تدریج همزمان با نشتی آب و پایین آمدن فشار آب داخل سیستم لوله کشی شما، اکسیژن نیز وارد مدار می‌شود.
2- اگر ارتفاع لوله‌کشی مدار گرمایش تغییر سطح دهد ممکن است شوفاژ یا رادیاتورهای منزل شما هوا بگیرد. مثلا لوله از سطح کف خانه به بالا رفته باشد سپس، پس از طی شدن مسیری دوباره با استفاده از یک یا چند زانو مجدد به سطح اولیه برگردد. در این حالت به دلیل تغییر جهت (بالا و پایین آمدن لوله) گردش آب داخل لوله، اکسیژن موجود در آب رها می‌شود.
3- اگر سیستم گرمایش شما به هر دلیلی افت فشار داشته باشد، شما با استفاده از شیر پرکن آب جدید را در مدار لوله‌کشی شارژ می‌کنید. آب جدید سرشار از اکسیژن است و قطعاً سیستم شما مجدداً نیاز به هواگیری دارد.
4- با تغییر دمای آب مدار گرمایش، فلزات موجود در مولدهای دما (موتورخانه یا پکیج شوفاژ دیواری) یا منتقل کننده‌های دما (شوفاژ یا رادیاتور) دچار انقباض و انبساط (البته به میزان بسیار کمی) می‌شوند که این انقباض و انبساط باعث ایجاد اکسیژن در مسیر لوله‌کشی خواهد شد. حال هرچه دمای دستگاه مولد خود را بیشتر تغییر دهید، امکان هواگرفتن رادیاتور یا شوفاژ خانه شما بیشتر است.
با اشاره به موارد بالا، اگر تعداد دفعات آبگیری مدار شوفاژ شما طبیعی باشد، مثلا اگر دو مرتبه در سال کسری آب سیستم را جبران کنید، وجود قطعه شیر هوا گیری اتوماتیک در پکیج و موتورخانه باعث خروج اکسیژن آب شده و در کل جای نگرانی برای شما نیست.
ایجاد گاز هیدروژن
و اما دلیل دوم، ایجاد گاز هیدروژن در رادیاتور است. این پدیده به علت خاصیتی از سیال آب، به نام رسانش الکتریکی می‌باشد که هر چه دمای آن بالاتر باشد این رسانش بیشتر می‌شود. رسانش الکتریکی آب به املاح موجود در آب نیز رابطه‌ای مستقیم دارد، به این شکل که هرچه املاح موجود در آب بیشتر باشد رسانش آن نیز بیشتر است. اما هیدروژن چگونه تولید می‌شود: همانطور که می‌دانید آب مدار گرمایش، در یک سیکل بسته دائماً در حال گردش است. در ابتدا در پکیج شوفاژ دیواری که شامل قطعات برنجی و مسی است گرم می‌شود و در ادامه انرژی خود را به رادیاتور که آلومینیومی یا فولادی باشد، منتقل کرده و محیط گرم می‌شود. نکته اینجاست که با توجه به خاصیت رسانس الکتریکی آب، یک پیل الکتریکی بسیار ضعیفی (ضعیف تر از باتری قلمی) بین قطعات فلزی پکیج (مانند مس و برنج) و رادیاتور (آلومینیوم یا فولاد) تشکیل می‌شود. قطعات فلزی قوی مس و برنج (پکیج شوفاژ دیواری) در این پیل الکتریکی نقش قطب مثبت (کاتد) و قطعه فلزی ضعیف‌تر آلومینیوم نقش قطب منفی (آند) را بازی می‌کنند. همیشه قطعات ضعیف‌تر فدای قطعات قوی‌تر می‌شوند یا به عبارت دیگر توسط قطعات قوی خورده می‌شوند. در زمانی که آلومینیوم در مقابل مس قرار گیرد، یعنی زمانی که جنس رادیاتور از آلومینیوم و جنس مبدل پکیج شوفاژ دیواری از مس باشد، نتیجه خوردگی روی آلومینیوم، اکسید شدن آلومینیوم و تولید اکسید آلومینیوم به همراه گاز هیدروژن می باشد، که در زبان عام، به آن هواگرفتن رادیاتور می گویند. گاز هیدروژن قابل اشتعال است و اگر زمانی که رادیاتور را هواگیری می‌کنید یک کبریت در کنار هوای در حال خروج روشن کنید، هوای مشتعل می‌شود.
چگونه بفهمیم رادیاتور یا شوفاژ هوا گرفته است؟
اولین علامت هوا گرفتن رادیاتور این است که شما حس می‌کنید محیط سرد شده یا به درستی گرم نمی‌شود. معمولاً مشتریان برای پیدا کردن راه‌حل پکیج شوفاژ دیواری را کنترل می‌کنند، اما دستگاه را سالم و در حین کار می‌بینند، اما منزل شما کماکان سرد است.
علائم هواگرفتن شوفاژ یا رادیاتورها به شرح ذیل است:
1. وقتی کل سطح رادیاتور را لمس می‌کنید، متوجه اختلاف دما بر روی آن می‌شوید، بخشی از رادیاتور گرم و بخشی دیگر از آن سرد است. در این حالت عموماً 50% بالایی رادیاتور (از نصب به بالا) سردتر از 50% پایینی آن است، یا با اصطلاح به صورت ” یک دست” گرم نشده است.
2. اگر رادیاتور منزل شما به صورت پره‌ای باشد، عموماً شروع به صدا دادن می‌کند. مثلا یک یا چند صدای ضربه کوچک مانند ” تق تق ” به گوشتان می‌رسد.
3. اگر رادیاتور منزل شما به صورت پنلی باشد، عموماً صدای گردش آب به گوش می‌رسد. مثلاً صدای ” شر شر ” بسیار کمی به گوش می‌رسد.
4. وقتی شیرهای روی رادیاتور را لمس می‌کنید، دمای شیر بالایی رادیاتور با دمای شیر پایینی آن تفاوت محسوسی دارد، اختلاف دما بیش از 10-15 درجه را حس می‌کنید. این نکته عدم گردش صحیی آب را نشان می‌دهد که علت آن وجود هوا یا گاز هیدروژن در بلوک رادیاتور شما است.
چگونه رادیاتور را هواگیری کنیم؟
برای هواگیری صحیح رادیاتورها نیاز به یک سری وسایل ساده است:
1- ابتدا به شیر هواگیری رادیاتور خود نگاه کنید، اگر به صورت پیچ دوسو است از یک پیچ گوشتی دوسو یا فازمتر کوچک برای بازکردن آن استفاده کنید، اما اگر به صورت پیچ نیست، از آچار هواگیری رادیاتور استفاده کنید. یک آچار فلزی یا پلاستیکی کوچک که به راحتی از فروشگاه‌های تاسیساتی یا ابزارفروشی می‌توانید بخرید و ارزان است. به وسیله آن به راحتی شیر هواگیری رادیاتور باز می‌شود. از پیچ‌گوشتی دوسو مانند فازمتر برای اینکار استفاده نکنید، زیرا به مرور باعث خورده شدن یا لب‌پر شدن پیج هواگیری رادیاتور می‌شود.
2- یک ظرف متوسط به اندازه‌ای که زیر پیج رادیاتور قرار گیرد و بتوان مقداری از آب رادیاتور را در آن ریخت.
3- یک دستمال کوچک برای خشک کردن پیچ هواگیری رادیاتور و خشک کردن زمین در صورت ریزش آب.
قبلی
بعدی
مراحل هواگیری رادیاتور چگونه است؟
1- ابتدا از روی پکیج شوفاژ دیواری فشار آب را که بر روی یک فشارسنج به شکل ساعت است، کنترل کنید، این درجه ” مانومتر” یا فشارسنج نام دارد. در برخی پکیج‌ها این قطعه بر روی قاب جلویی و در برخی دستگاه‌ها فشارسنج در زیر دستگاه واقع شده است. عدد روی مانومتر یا فشارسنج را بخوانید، اگر این عدد بین 1 الی 1/5 بود مقدار آن را تا 2/2 افزایش دهید. برای افزایش فشار آب داخل رادیاتور ها باید از یک شیر بسیار کوچک در زیر دستگاه به نام ” شیر پرکن” استفاده کنید که به با چرخاندن آن به سمت چپ باز و با چرخاندن آن به سمت راست بسته خواهد شد.
2- هواگیری صحیح به این صورت است که باید از اولین بلوک رادیاتور تا آخرین بلوک رادیاتور به ترتیب انجام شود تا هوا به درستی از تمام رادیاتورها خارج گردد. به جلوی اولین بلوک رادیاتور بروید و به آن نگاه کنید. می‌بینید که یک سمت آن شیر ورودی و خروجی می‌بینید و در سمت دیگر در قسمت بالایی، شیر هواگیری رادیاتور مشخص است. ظرف را در زیر شیر هواگیری رادیاتور قرار دهید. با پیچ‌گوشتی یا آچار ( نسبت به مدل شیر هواگیری) شیر هواگیری را برخلاف عقربه‌های ساعت باز کنید. هوا و هیدروژن شروع به خالی شدن می‌کنید، اجازه دهید تا پس از خالی شدن هوا، یک مقدار آب هم از شیر هواگیری خارج شود، وقتی آب خروجی به صورت ممتد خارج شد، یعنی هواگیری به درستی انجام شده و شیر هواگیری را ببندید.
3- این کار را برای تمامی بلوک‌های رادیاتور به ترتیب از بلوک اول تا آخر انجام دهید.
4- روبروی پکیج بایستید. اگر فشار آب به کمتر از 1/5 بار رسیده بود، فشار از دست رفته را با استفاده از شیر پرکن جبران کنید.
چگونه از هوا گرفتن رادیاتور جلوگیری کنیم؟
اگر شما سالی یک مرتبه در ابتدای فصل سرد رادیاتورهای شما هواگرفته و اقدام به هواگیری کنید این امر طبیعی است و مشکلی از لحاظ خوردگی رادیاتورها اتفاق نمی‌افتد. اما اگر رادیاتورهای شما بیش از یک یا نهایتاً دو مرتبه هوا می‌گیرد باید برای رفع آن فکری بکنید.
اگر در هنگام هواگیری بوی بد گاز هیدروژن به مشام شما می‌رسد، همانطور که گفته شده در رادیاتور پره ای یا پنلی منزل شما، خوردگی، اکسید آلومینیوم یا فولاد ( نوع اکسید بسته به پره‌ای یا پنلی بودن رادیاتور است) به همراه گاز هیدروژن اتفاق می‌افتد.
در این حالت شما باید دو اقدام اساسی انجام دهید:
1- باید حتماً در زیر پکیج شما، بر روی شیلنگ برگشت رادیاتورها فیلتر “برگشت مغناطیسی” نصب شود تا اکسیدهای فولاد یا آلومینیوم که به شکل دانه‌های ریز سیاه رنگ قابل مشاهده است، به پکیج شوفاژ دیواری شما وارد نشود که این امر از خرابی قطعات اصلی دستگاه مانند مبدل و پمپ جلوگیری می‌کند.
2- همینطور باید در سیکل گرمایش ” مایع محافظ سیستم گرمایش” جهت جلوگیری از اکسیژن و هیدروژن تزریق شود، این مایع مخصوص را با نام پروتکتور نیز می‌شناسند. این مایع مخصوص را از فروشگاه‌های تاسیساتی یا سرویسکاران پکیج می‌توان تهیه کرد که مقدار تزریق آن به مدار گرمایش نسبت به مارک آن متفاوت است. برای خرید آن حتماً از محصولات استاندارد و با کیفیت استفاده کنید.