پکیج فن‌دار یا بدون فن؟
طی سالهای اخیر همواره با این سوال از طرف مشتریان مواجه بوده‌ایم که تفاوت بین پکیج فن‌دار و پکیج بدون فن چیست؟ البته می‌توان اذعان داشت که امروزه فن‌دار یا بدون فن بودن یکی از تقسیمات پکیج دیواری است که در این مقاله می‌خواهیم راجع به این موضوع صحبت کنیم.
پکیج فن‌دار یا پکیج بدون فن؟
کدام پکیج برای ما بهتر است؟
نویسنده: فرهاد کارجو
در ابتدا باید نگاهی به تاریخچه این موضوع داشته باشیم، بهینه‌سازی مصرف انرژی از یک طرف و از طرف دیگر هزینه‌های نگهداری و تعمیرات موتورخانه و درگیری‌های آپارتمان‌نشینی برای دمای گرمایش واحدها یا زمان استفاده کردن از رادیاتورها سبب شد تا شرکت‌های سازنده به فکر طراحی و ساخت محصولی جهت گرمایش و آبگرم مصرفی هر واحد مسکونی به صورت مستقل بیافتند.
اولین نسل پکیج با نگاهی به موتورخانه ساخته شد و از آنجا که دیگ و مشعل‌های سنتی از سیستم مکش طبیعی (بدون فن) استفاده می‌کردند لذا پکیج‌های بدون فن طراحی، ساخته و به بازار تقاضا عرضه شدند. با ورود پکیج‌های بدون فن به ساختمان‌ها و بالارفتن قیمت هر واحد مسکونی، مقرون به‌صرفه بود که پکیج در محلی به غیر از داخل ساختمان جهت بهره‌وری بهتر از فضای موجود انتقال یابد، به همین دلیل پکیج‌های فن دار روانه بازار شدند تا بتوانند در فضاهای باز نیز استفاده شوند. برای شفاف شدن موضوع از نظر فنی در ابتدا انواع محفظه احتراق و پکیج‌ها را تشریح می‌کنیم.
محفظه احتراق باز (Open Chamber)
قبل از نصب پکیج در ساختمان لازم است با یک متخصص در مورد اینکه کدام یک مناسب است، پکیج با محفظه احتراق باز یا بسته و کارایی هرکدام مشورت کنید. با داشتن این دانش، می‌توانید بهترین گزینه را برای خانه خود انتخاب کنید. در پکیج‌های با محفظه احتراق باز به لطف گردش هوای محیط و کشش طبیعی دودکش، مواد حاصل از احتراق به بیرون منتقل می‌شوند. در گزینه دوم پکیج‌های با محفظه احتراق بسته، بقایای پس از احتراق با استفاده از یک فن به محیط آزاد پرتاب شده و اکسیژن مورد نیاز دستگاه نیز از همان محیط تامین می‌گردد.
پکیج بدون فن از نوع محفظه احتراق باز یا به زبان لاتین Open chamber است، یعنی اکسیژن به راحتی می‌تواند به دستگاه وارد یا خارج شود. هیچ کنترلی روی میزان اکسیژن در داخل محفظه احتراق نیست، به همین دلیل اگر باد شدیدی در نزدیک دستگاه شروع به وزیدن کند، می‌تواند شعله را خاموش کرده و کار دستگاه را مختل کند، به همین دلیل این نوع پکیج در تراس یا بالکن نمی‌تواند نصب شود.
نصب این پکیج در طبقه‌ی آخر یک ساختمان هم نیازمند الزاماتی است، به طور مثال حداقل 4 متر بلندی دودکش جهت خروج مواد حاصل از احتراق مورد نیاز است یا قطر دودکش بایستی از جنس آزبست یا سیمان با قطر حداقل 15 سانتی‌متر باشد. دلیل قطر زیاد این است که بایستی مواد حاصل از احتراق با مکش طبیعی خودِ دودکش خارج شود. یکی دیگر از موارد فقدان کنترل فشار خروج دود پکیج است که به دلیل قطعه‌ای مانند فن است که فشار منفی ایجاد کند تا امکان سنجش فشار و سرعت خروجی مواد حاصل از احتراق حاصل شود. به همین منظور در این دستگاهها یک ترموستات دمایی که توسط یک بردالکترونیکی کنترل می‌شود، میزان دمای محفظه هود خروجی را اندازه می‌گیرد و چنانچه دما بیش از اندازه تعریف شده باشد باعث ایجاد خطا و در نهایت متوقف کردن عملکرد آن خواهد شد.
محفظه احتراق بسته (Sealed Chamber)
پکیج فن دار از نوع محفظه احتراق بسته یا به زبان لاتین Sealed Chamber است. محفظه احتراق بسته در حقیقت یک منطقه مهروموم شده یا به عبارت دیگر فضایی است که تمامی منافذ آن به غیر از ورودی‌ها و خروجی‌های مواد حاصل از احتراق بسته است.
در محفظه احتراق بسته منافذ یا سوراخ‌هایی به جهت تامین هوای تازه و هدایت خروج مواد حاصل از احتراق، تعبیه شده و هوای تازه و دود با فشار مشخصی وارد و خارج می‌شوند. پکیج‌های محفظه احتراق بسته با مدیریت فشار و جریان هوا، مصرف سوخت بسیار بسیار بهینه‌تری نسبت به پکیج‌های محفظه احتراق باز دارند. یکی از مزایای این دستگاهها فن آنها است. فن باعث می‌شود که به عمر قطعات از جمله مبدل اولیه دستگاه که یکی از مهم‌ترین قطعات در پکیج است اضافه شود. با خاموش شدن مشعل فن دستگاه 30 ثانیه بیشتر کار می‌کند تا دمای محفظه احتراق و مبدل اولیه را کاهش دهد. واضح است با پایین آمدن دما عمر این قطعات افزایش می‌یابد.
بهترین محل نصب پکیج دیواری
یکی از سوالاتی که همیشه توسط مشتریان پرسیده می‌شود، محل نصب آن در بالکن یا تراس است. پکیج‌های محفظه احتراق بسته برخلاف دسته قبلی می‌توانند در بالکن یا تراس نصب شوند. این مزیت بسیاری از مشکلات محل نصب را برای مشتریان حل نموده و راه حل جذابی برای آنان است. این پکیج‌ها اولین بار در سال 1388 مطرح شدند و در اوایل دهه 90 شکوفا شدند. با رشد درخواست برای پکیج‌های فن‌دار به ترتیب توسط سازمان‌های قانونی نظیر اداره گاز، سازمان نظام مهندسی رسمیت یافته و طراحان و سازندگان با جانمایی آنها در بالکن و تراس نه تنها ایمنی بیشتری برای منازل به ارمغان آوردند بلکه با صرفه‌جویی در مواد اولیه و استفاده بهینه از متراژ ساختمان ساخته شده سود بیشتری عاید خود کردند.
در دهه 90 با صعود وحشتناک قیمت آپارتمان در کشور، خانه‌ها کوچک و کوچکتر شدند. آشپزخانه‌ها دیگر فضایی برای پکیج‌ها نداشتند، لذا این بهترین موقعیت بود تا طراحان آنها را به فضای آزاد بالکن و تراس منتقل کنند. یکی از مزایای این پکیج‌های فن‌دار برخلاف پکیج‌های محفظه احتراق باز این است که آنها با دودکشی با ارتفاع کمتر از چهار متر هم کار می‌کنند. در این دستگاهها نیاز به لوله دودکش با قطر 15 سانتی متری نیست، اگر محل نصب پکیج در آشپزخانه مهیا باشد حداقل قطر 10 سانتی‌متر و اگر در بالکن یا تراس نصب شده باشند با دودکش حداقل قطر 6 یا 8 سانتی‌متری هم به طور کامل کار می‌کنند.
کنترل خروج دود
در این پکیج‌ها جهت روشن شدن مشعل مراحلی هست، در ابتدا که فن کار می‌کند تا کلید اختلاف فشار دودکش یا به زبان لاتین Air pressure switch تایید باز بودن مسیر دودکش را تایید و به برد کنترل اعلام کند. تا این اعلام صورت نپذیرد پکیج شروع به کار نمی‌کند. برخلاف پکیج های محفظه احتراق باز این کلید مکانیکی فشار و سرعت دود خروجی سنجیده می‌شود. این قطعه در حین کار دائماً با نمونه برداری از مسیر فن و دودکش خروجی را کنترل می‌کند.
همیشه نسل جدید سیستم‌ها، خصوصاً در بحث مصرف انرژی بهینه‌تر هستند.
مزایا و معایب فن‌دار و بدون فن
مزایای پکیج‌های با محفظه احتراق باز عبارتند از:
- قابلیت اطمینان فناوری مورد استفاده که آزمایش‌های مکرری را پشت سر گذاشته و کارایی خود را در طول زمان ثابت کرده است؛
- کم هزینه؛
- در حین کار تقریبا هیچ صدایی وجود ندارد. تنها چیزی که شنیده می‌شود صدای شعله‌های آتش است؛
- طراحی فاقد قطعاتی است که در معرض سایش سریع قرار دارند؛
- برای کنترل عملکرد، فقط باید احتراق را بررسی کنید؛
- به طور کلی، پکیج دیواری با محفظه احتراق باز یک خرید سودآور است که باعث ایجاد آلودگی صوتی نخواهد شد؛
- نیازی به نگهداری سیستماتیک ندارد. در صورت هرگونه مشکل می‌توانید با خدمات شرکت سازنده جهت انجام سرویس ارتباط برقرار کنید. البته توصیه می‌شود که با سرویس دوره‌ای سالیانه از بروز هرگونه مشکلی جلوگیری کنید.
معایب پکیج‌های با محفظه احتراق باز که جزوی از ویژگی‌های دستگاه است شامل:
- تهویه مداوم و اجباری محل نصب؛
- باید دودکش وجود داشته باشد. هنگام نصب در یک ساختمان بلند، لازم است اطمینان حاصل شود که لوله از لبه سقف خارج می‌شود. این الزام توسط سازمان های مسئول کنترل می‌شود و اجباری است. انجام ندادن این کار به دلیل موجود نبودن کشش لازم، جان انسان را به خطر می‌اندازد؛
- مصرف سوخت آنها نسبت به محفظه احتراق بسته بیشتر است.
تعدادی از مزایای پکیج‌های با نوع محفظه احتراق بسته عبارتند از:
- حداقل مصرف سوخت در مقایسه با مصرف محفظه‌های باز؛
- مناسب برای نصب در ساختمان‌های بلند، زیرا نیازی به ساخت دودکش نیست. مواد حاصل از احتراق تحت فشار در فاصله بیش از سه متر منتشر می‌شود؛
- نیازی به ایجاد اتاق جداگانه یا تهویه مداوم ندارد. مخلوط گاز همراه با هوای بیرون تهیه می‌شود.
معایب پکیج‌های با محفظه احتراق بسته عبارت است از:
- به دلیل عملکرد در فضای باز نیاز به سرویس دوره‌ای دارند؛
- منطقه احتراق ممکن است در مناطق با سرمای بالا یخ بزند.